مقاله بررسی خواجه حافظ شیرازی

دسته: علوم انسانی
بازدید: 23 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 15 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 19

مقاله بررسی خواجه حافظ شیرازی در 19 صفحه ورد قابل ویرایش

قیمت فایل فقط 3,000 تومان

مقاله بررسی خواجه حافظ شیرازی در 19 صفحه ورد قابل ویرایش

خواجه حافظ شیرازی

(وفات سال 791 هجری)

خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی فرزند بهاء الدین مشهورترین شاعر عارف ایرانی كه در قرن هشتم هجری (چهاردهم میلادی) میزیسته و یكی از بزرگترین شاعران ایران است كه معروف جهان شده اند.

درباب این استاد فناناپذیر و بی نظیر كه او را لسان الغیب و ترجمان الاسرار لقب داده اند اشارتهایی در بسیاری از كتابها مانند تذكره الشعراء دولتشاه سمرقندی كه بعد از فوت اوست تا مجمع الفصحا و ریاض العارفین تالیف رضاقلی خان هدایت همه مشتمل بر نام و شرح مختصری از حالات وی می‎باشد. و لیكن هیچیك از آنها مطالب مفصلی كه جزئیات احوال او را نشان بدهد ندارند. تنها اثر از معاصران حافظ كه مورد توجه و اهمیت قرار گرفته مقدمه ایست كه یكی از دوستان حافظ كه جامع اشعار او بوده، موسوم به محمد گلندام، نوشته، وی در آنجا پس از اطناب كلام در ذكر صفات شریفه و محبوبین او نزد خاص و عام و شهرت جهانگیری كه حتی در زمان حیات حاصل كرده و قوافل سخنهای دلپذیرش از فارس نه تنها بخراسان و آذربایجان بلكه به عراقین و هندوستان رفته چنین می نویسد:

«اما بواسطه محافظت درس قرآن و ملازمت شغل سلطان و بحث كشاف و مصباح و مطالعة مطالع و مفتاح و تحصیل قوانین ادب، و تحقیق دو اوین عرب، بجمع اشتات غزلیات نپرداخت و به تدوین و اثبات ابیات مشغول نشد و مسوداین اوراق اقل انام محمد گلندام عفی الله عنه ماسبق در درس گاه دین پناه مولانا و سیدنا استاد ابوالبشر قوام المله والدین عبدالله اعلی الله درجاته بكرات و مرات كه بمذاكره رفتی در اثنا محاوره گفتی كه این فرائد فواید را همه در یك عقد می باید كشید و این غرر درر را یك سلك می باید پیوست، تا قلاده جید وجود اهل زمان و تمیمه و شاح عروسان دوران گردد. و آن جناب حوالت رفع و ترفیع این بنابر نادرستی روزگار كردی و به عذر اهل عصر عذر آوردی تا در تاریخ سنه احدی و تسعین و سبعمائه (791 هجری) ودیعت حیات به موكلان قضا و قدر سپرد.»

اطلاع دقیقی از خانواده حافظ در دست نیست. جد حافظ را شیخ غیاث الدین و پدر وی را بعضی بهاء الدین و از اهل كوپای اصفهان و برخی كمال الدین و از مردم تویسركان نوشته اند. در شغل پدر و اجداد او نیز اختلاف است: ریاض العارفین آنان را از علما و فضلا می داند و تذكرة میخانه نویسد: شغل پدر او تجارت و صاحب ثروت و مكنت بود. جد حافظ یا پدر وی از مسقط الرأس خود در زمان اتابكان فارس عازم شیراز شد و در آن شهر توطن گزید. مادر او بگفته عبدالنبی مولف میخانه از مردم كازرون بود ودر محلة دروازه كازرون شیراز خانه و مسكن داشته. پس از وفات پدر خواجه سه پسر از او بجا ماند كه كوچكترین آنان محمد بود. برادران مدتی باهم زیستند و سپس جدا شدند و فقر و مسكنت بر ایشان مستولی گشت. از دو برادر یكی را حافظ خود بنام «خواجه خلیل عادل» می خواند و شاید «خلیل الدین عادل» نام داشته است. حافظ ماده تاریخ ذیل را بیاد او گفته:

خلاصه روی هم رفته بهترین و كامل ترین مطالعات محققانه ای كه درباره حافظ بعمل آمده آنچه من اطلاع دارم همانا در كتاب شعر العجم است كه شبلی نعمانی بزبان اردو نگاشته و در این فصل كرارا از آن نقل كرده ایم تصور می رود بهتر آنست كه بهر صورت از آنچه او گفته در باب تاریخ احوال آن شاعر خلاصه ای ترتیب دهیم كه شامل بعضی حقایق دربارة اوضاع و احوال او و مناسبات وی با معاصرینش نیز می‎باشد و از اشعار او هم استنباط می‎توان كرد و نیزبه منابعی كه در تاریخ زندگانی او بزبان فارسی محل مراجعه آن مولف دانشمند بوده است اشاره كنیم. وی در میان آنها مخصوصا اسامی این كتب را ذكر می‌كند: حبیب السیر (رجوع به جز سوم ص 37 متن كتاب شود ) و تذكره میخانه تالیف عبدالنبی فخرالزمان 1036 هجری- 1626 میلادی كه در زمان سلطنت جهانگیر تالیف شده و متأسفانه بدست نویسنده نرسیده است.

آنچه از حوادث زندگانی شخص او در دست است راجع به عشق او با دختركی به نام شاخ نبات نام گفته اند و اینكه عاقبت او را به عقد مزاوجت خود درآورد دلیل استواری در دست نیست و نباید توقع داشت كه این گونه جزئیات امور زندگانی را تذكره نویسان ایران نوشته باشند زیرا ایشان راجع به مطالب داخلی شعرا همیشه بكلی سكوت پیشه كرده اند . با همه این احوال محتمل است كه حافظ دارای عیال و فرزندان متعدد بوده و گمان می رود كه درین غزل اشاره بوفات زوجه خود كرده باشد:

آن یار كزو خانه ما جای پری بود

سر تا قدمش چون پری از عیب بری بود

لیكن در همان غزل نیز هیچگونه تصریح واضحی به انیكه آنرا درباره همسر خود گفته است ندارد. اما راجع به فوت فرزند خود كه بخردسالی مرده است درا ین قطعه صریحا اشاره كرده است :

دلا دیدی كه آن فرزانه فرزند

چه دید اندر خم این طاق رنگین

بجای لوح سیمین در كنارش

فلك بر سر نهادش لوح سنگین.

و نیز محتمل است كه قطعه ذیل اشاره به وفات پسر دیگرش باشد كه در انجا ماده تاریخ وفات او را گفته است:

صباح جمعه بد و سادس ربیع نخست

كه از دلم رخ آن ماهروی شد زائل

بسال هفتصد و شصت و چهار از هجرتگ

چو آب گشت بمن حل حكایت مشكل

دریغ و درد و تاسف كجا دهد سودی

كنون كه عمر به بازیچه رفت بی حاصل

بموجب تذكرة خزانة عامره كه میرغلامعلی آزاد در سال 1176 هجری (1762 میلادی) در هندوستان تالیف كرده درشرح حال حافظ می‌گوید كه وی را پسری بود موسوم به شاه نعمان كه به هندوستان آ,د و در شهر برهان پور وفات یافت و در اسیرگره مدفون گشت.

مقامات علمی حافظ: آما آنچه راجع به مقامات علمی حافظ می‎توان گفت یكی آنست كه مسلماً به شهادت اشعار ملمع وی كه به دو زبان عربی و فارسی گفته وی را در زبان عرب دستی توانا بوده است علاوه برآنچه كه جامع دیوان وی محمد گلندام بالصراحه بیان كرده كه وی را مطالعات و تحقیقات در علوم ادب و دواوین عرب بوده خود وی نیز گفته:

ز حافظان جهان كس چو بنده جمع نكرد

لطائف حكما با كتاب قرآنی

و نیز از این شعر ثابت می‎شود كه وی قرآن را حفظ داشته است:

ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ

بقرآنی كه اندر سینه داری

همچنان كه مولوی شبلی نعمانی اشاره كرده است فرق مابین حافظ با غالب مدیحه سرایان بزرگ مانند انوری و ظهیر فاریابی و سلمان ساوجی و دیگران آنست كه وی هیچوقت وسایل خوار و فرومایه برای جلب مال و كسب معاش بكار نبرده و نه مانند آنان وقتی كه مدح مؤثر نمی افتاده به هجو سرایی می پرداخته است. دیگر از خصوصیات حیات وی علاقه قلبی اوست به شیراز موطن وی كه هیچوقت از مدح آب ركناباد و گلگشت مصلی خسته نمی شد و در وصف آنها می سرود:

بده ساقی می باقی كه در جنت نخواهی یافت

كنار آب ركناباد و گلگشت مصلی را.

جهت دریافت فایل مقاله بررسی خواجه حافظ شیرازی لطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 3,000 تومان

برچسب ها : تحقیق بررسی خواجه حافظ شیرازی , پروژه بررسی خواجه حافظ شیرازی , مقاله بررسی خواجه حافظ شیرازی , دانلود تحقیق بررسی خواجه حافظ شیرازی , بررسی خواجه حافظ شیرازی , خواجه حافظ , شیرازی