روشهای هزینه‌یابی و مؤسسات تولید

دسته: حسابداری
بازدید: 26 بار
فرمت فایل: doc
حجم فایل: 22 کیلوبایت
تعداد صفحات فایل: 31

روشهای هزینه‌یابی و مؤسسات تولید در 31صفحه در قالب فایل ورد قابل ویرایش

قیمت فایل فقط 4,900 تومان

روشهای هزینه‌یابی و مؤسسات تولید 

مقدمه:

تعریف هزینه‌یابی: هزینه‌یابی عبارتست از طبقه‌بندی و تسهیم صحیح هزینه‌ها به منظور تعیین بهای تمام شده محصولات و خدمات واحد تجاری و تنظیم و ارائه اطلاعات مربوطه به نحو مناسبی كه برای راهنمایی مدیران و صاحبان واحد مزبور درجهت كنترل عملیات آن قابل استفاده باشد. به این ترتیب وقتی حسابداران صحبت از هزینه‌یابی می‌كنند منظورشان یك یا چند مورد از موارد زیر است:

الف – تعیین بهای تمام شده ساخت یك محصول، یا

ب – تعیین بهای تمام شده یك سرویس یا

ج – تعیین روشی كه به وسیله آن بتوان هزینه‌ها را كنترل كرد

در حسابداری بازرگانی ابتدا به تشریح و بررسی دفاتر و حسابهای یك تاجر می‌پردازیم كه كالای بازگانی را خریده و آن را به قیمتی كه متضمن سو باشد می‌فروشد. در این قبیل موارد ترازنامه به انضمام حساب عملكرد و سود و زیان برای نشان دادن وضع مالی تاجر كاملاً كافی است. سپس به مرحله تهیه حساب‌ كالا می‌رسیم و با استفاده از این حسابها می‌توانیم بهای تمام شده كالای ساخته شده را تعیین كنم. ولی در مواردی كه چند نوع كالا ساخته شود لازمست حساب تولید یا ساخت كالا را طوری تجزیه كنم كه بتوان بهای تمام شده هریك از انواع كالا را از به دست آورد و این كار مستلزم تجزیه مفصل‌تر اقلام درآمد و هزینه‌های تولید خواهد بود. این تجزیه تفصیلی اقلام درآمد و هزینه به منظور تعیین بهای تمام شده هریك از محصولات ساخته شده یكی از هدفهای هزینه‌یابی را كه در بالا ذكر شد تشكیل می‌دهد.

روشهای هزینه‌یابی مؤسسات تولیدی:

+ هزینه‌یابی چیست و چند نوع می‌باشد

روشهای هزینه ‌یابی در واقع روشها و نظامهایی می‌باشند كه منجر به انجام ثبتهای حسابداری و تهیه گزارشاتی می‌گردند كه مدیریت را در ارتباط با كنترل هزینه‌های مواد، دستمزد و سربار كمك و یاری می‌نمایند. به طور كلی با توجه به نوع فعالیت موسسات تولیدی روشهای هزینه‌یابی كه مورد استفاده قرار می‌گیرند 2 نوع می‌باشند:

1- هزینه یابی سفارش كار                       2- هزینه‌یابی مرحله‌ای

برخی از موسسات تولیدی سفارش‌پذیر یعنی در واقع تولیدات آنها و هزینه‌هایی كه در آنها صورت می‌پذیرد با سفارش و یا عقد پیمان ایجاد می‌شوند. بنابراین برای هزینه‌یابی در این موسسات از روش هزینه‌یابی سفارش كار استفاده می‌گردد. نمونه‌بارز این مؤسسات شركتهای، پیمانكاری، كارخانجات كشتی‌سازی، هواپیماسازی، بیمارستانها، تعمیرگاههای اتومبیل و سایر موارد مشابه می‌باشد.

بعضی از موسسات تولید دیگر كه دیگر كه تولیدات آنها برای آنكه تكمیل گردد مراحل مختلفی را طی می‌كند و محصولات آنها به صورت انبوه و یكسان تولید می‌شود از روشهای هزینه‌یابی مرحله‌ای استفاده می‌نمایند. كارخانجات نساجی، مواد شیمیایی، صنایع نفت، كنش و موارد مشابه نمونه‌هایی این نوع موسسات می‌باشند.

اساساً موسساتی كه به صورت سفارش عمل می‌نمایند و یا آنكه تولیدات آنها با حجم زیاد و از نظر تعداد كم می‌باشند و گاهی تولیدات آنها قیمت تمام شد، بالایی دارند ازو روش هزینه‌یابی سفارش كار استفاده می‌نمایند و موسساتی كه تولیدات آنها باید از مراحل مختلفی عبور كند و به صورت انبوه، پیوسته، مداوم و یكنواخت و همگن تولید می‌شوند و بعضاً تولیدات آنها قیمت تمام شده پایینی‌ دارند از روش هزینه‌یایی مرحله‌ای استفاده می‌نمایند. در این روش قیمت تمام شده تولید در هر مرحله از تولید تعیین می‌گردد.

در روش هزینه‌یابی مرحله‌ای محصولات تولید شده در هر مرحله به عنوان مواد خام مرحله بعد محسوب می‌گردد باید توجه داشته‌باشید در این موسسات تمام شده تولید در هر مرحله از تولید تعیین می‌گردد.

در روش هزینه‌یابی مرحله‌ای محصولات تولید شده در هر مرحله به عنوان مواد خام مرحله بعد محسوب می‌گردد باید توجه داشته‌باشید در این موسسات معمولاً تولیدات متنوع و گاهی همراه با تولید محصولات فرعی و جانبی می‌باشد.

در برخی صنایع تولیدات به شكلی است كه استفاده از هر 2 روش هزینه‌یابی امكان‌پذیر می‌باشد و عنوان مثال در كارخانه ساخت قطار، قطار به صورت سفارش برای مشتریان ساخته می‌شود و این در حالی است كه قطعات موردنیاز به صورت انبوه و پیوسته در سایر دوایر تولید كارخانه تولید می‌شود و از روش هزینه‌یابی مرحله‌ای برای تعیین بهای تمام شده آنها استفاده می‌گردد.

+ انتخاب از بین بهایابی سفارش‌كار و مرحله‌ای

یك بساز و بفروش ساختمانی را در نظر بگیرید. در بهایابی سفارش‌كار بهای تمام شده باید برای هریك از ساختمانها انباشته شود. علاوه بر نگهداری سابقه مصالح ارسالی برای ساختمانهای متعدد، باید سابقه‌ای نیز برای مصالح برگشتی از هر ساختمان نگهداری شود. چنانچه كارگران در چند پروژه ساختمانی مشغول باشند. باید سابقه زمان صرف شده توسط آنان برای هر ساختمان نگهداری شود. با این وجود بهایابی مرحله‌ای به سهولت به ثبت كل بهای تمام شده متحمله بابت تمام  كارها می‌پردازد. برای این بساز و بفروش، بهایابی مرحله‌ای میانگین بهای تمام ساختمانهای ساخته شده را ثبت می‌كند اما او احتمالاً از بهایابی سفارش كار استفاده می‌كند. یك انبوه ساز ممكن است هر پروژه را یك سفارش كار در نظر گیرد اما از بهایابی مرحله‌ای برای آپارتمانهای متحدالشكل در قالب هر پروژه استفاده كند.

در بهایابی مرحله‌ای بهای واقعی متحمله برای هریك از واحدها گزارش نمی‌شود. در صورتیكه تمام واحدها مشابه می‌باشند، این فقدان اطلاعات احتمالاً اهمیتی نخواهد داشت. آیا به نظر شما برای شركت زمزم اینكه بهای تمام‌شده محصول ده‌هزار و یكمین نوشابه با ده‌هزار و دومین نوشابه تفاوت دارد یا خیر، مهم است؟ پاسخ سوال، خصوصاً چنانچه بهای تمام‌شده واحد برای ارزیابی موجودی كالا (جهت گزارش‌گره‌ی مالی بردن سازمانی استفاده شود، احتمالاً منفی است. كنترل بهای تمام شده و ارزیابی عملكرد در سیستمهای مرحله‌ای توسط دایره (نه واحد تولید شده) صورت می‌گیرد. برای شركتهایی نظیر زمزم كه به تولید واحدهای مشابه اشتغال دارند، منافع مازاد حاصل از بهایابی سفارش كار، بهای تمام شده مازاد دفترداری این سیستم را توجیه نمی‌كند.

حال اگر بهای تمام شده دفتر اداری دو سیستم سفارش كار و مرحله‌ای در یك خط تولید برابر باشد. كدام سیستم از سودمندی بیشتری برخوردار خواهد بود؟ در این صورت باید گفت سیستم سفارش‌كار ترجیح داده می‌شود زیرا این سیستم علاوه سودمندی بیشتری برخوردار خواهد بود؟ در این صورت باید گفت سیستم سفارش كار ترجیح داده می‌شود زیرا این سیستم علاوه بر تمام اطلاعاتی كه سیستم مرحله‌ای در اختیار می‌گذارد، اطلاعات دیگری نیز ارائه می‌كند اما عموماً سیستم‌های سفازش كار، گران‌تر از سیستم‌های مرحله‌ای تمام می‌شوند. از این رو مدیران و حسابداران باید تعیین كنند كه آیا منافع مازاد حاصل از بهای تمام شد، واقعی هر واحد (در سیستم سفارش كار) پاسخگوی بهای تمام شد، مازاد دفتر اداری می‌باشند یا خیر. در شركتهایی كه تولید نسبتاً انبوده اقلام غیرمشابه مشغولند. منافع مازاد حاصل از بهایابی سفارش‌كار معمولاً پاسخگوی بهای تمام شده مازاد آن است.

+ چرا اطلاعات بهای تمام شده برای مدیریت فرآیندها از اهمیت برخودار است؟

فرض‌كنید مشاور شركت محصولات غذایی مینا هستند. مدیریت شركت مینا در یافته‌است كه رقبا محصولات خود را به مراتب كمتر از شركت قیمت‌گذاری می‌كنند. محصولات غذایی مینا و سایر رقبا در فروشگاهایی نظیر رفاه و شهروند در اختیار مصرف‌كنندگان قرار می‌گیرد. به سبب خودشناسی و شهرت شركت مینا، گرانی محصولات شركت تا حدی توجیه‌پذیر است، اما مدیریت می‌داند چنانچه رقبا فروش محصولات خود را با این قیمتهای نازل ادامه دهند بیم آن می‌رود كه شركت است به نحوی كه بهای تمام شده هریك محصولات مشخص باشد.

از بهای تمام شده تخصیص باشد، خصوصاً در شرایط رقابتی و دوره‌های ركورد اقتصادی، برای كمك به قیمت محصول استفاده بعمل‌ می‌آید. از این بهای تمام شده‌ها برای شناسایی محصولاتی كه گران تمام شده و نیاز به اصلاح دارند، یا توقف تولید آنها احساس می‌شود، نیز استفاده می‌گردد. بهای تمام شده تخصیص یافته به محصولات برای تعیین ارزش موجودی كالا جهت گزارش در صورتهای مالی و ارزیابی عملیات تولیدی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هزینه‌یابی مرحله‌ای و جریان گردش محصول

+ سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای

سیستم‌ هزینه‌یابی مرحله ای زمانی بكار گرفته می‌شود كه محصولات تولیدی یك دایره مشابه و اساساً همگن بوده و از یكدیگر قابل تفكیك نباشند به عبارت دیگر به صورت مداوم و پیوسته بوده و تولید به صورت انبوه صورت گیرد. این سیستم در صنایع تولید‌كننده محصولات شیمیایی، لاستیك و پلاستیك، سیمان فولاد، نساجی، فرآورده‌های نفتی، موادغذایی و نظایر آنها كاربرد داشته و مورد استفاده قرار می‌گیرد. علاوه بر این برخی از موسسات ارائه دهنده خدمات عمومی‌نظیر شركت آب، برق، گاز نیز می‌توانند سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای را مورد استفاده قرار دهند به طور كلی ویژگی‌های شركتهایی كه از سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای برای تعیین بهای تمام شده استفاده می‌كنند به شرح زیر است:

1-   تولیدات آنها طبق نیاز و خواست مشتری خاصی انجام نمی‌شود.

2-   طراحی و شكل محصولات توسط خود شركت ارائه می‌شود.

3-   تولیدات آنها معمولاً تكراری و به صورت انبوه است.

4-   بهای تمام شده تولیدات آنها یكسان است.

5-   ابتدا كالا تولید شده و سپس مشتری تعیین می‌گردد. به عبارت دیگر محصول تولید شده در بازار ارائه می‌شود.

6-   رهگیری هزینه‌های تولید با هر واحد محصول امكان‌پذیر نیست.

7-  قیمت فروش كالا در بازاریابی در مقایسه با سایر شركتها معمولاً هنگفت است. توضیح اینكه در سیستم تولید بهنگام (jIT) هزینه انبارداری وجود ندارد.

+ هزینه‌یابی از طریق دوایر:

ماهیت عملیات تولیدی واحدهایی كه از سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای استفاده می‌كنند به گونه‌ای است كه عملیات تولیدی در چندین دایره انجام می‌شود. چنانچه ساخت محصولات در بیش از یك دایره صورت می‌گیرد، محصولات تولیدشده هر دایره به عنوان ماده خام دایره بعدی تلقی می‌شود.

در سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای، هریك از دوایر به عنوان یك مركز هزینه تلقی می‌شود و كلیه هزینه‌های انجام شده (مواد مستقیم، دستمزد مستقیم، سربار ساخت) در این مركز هزینه ثبت می‌شود و سپس بهای تمام شده هر واحد از طریق تقسیم كردن جمع هزینه‌های منظور شده به حساب‌دایره (مركز هزینه) بر تعداد واحدهای ساخته شده در آن دایره محاسبه می‌شود. چنین محاسباتی از طریق گزارش هزینه تولید كه برای هر دایره تهیه می‌شود، صورت می‌گیرد.

+ گردش محصول:

هزینه‌یابی مرحله‌ای در شركتهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد كه ساخت محصولات آنها مستلزم عبور از مراحل و دوایر مختلف می‌باشد در مبحث جریان گردش محصول در واقع مسیر حركت تولید در موسسات تولیدی مطرح می‌شود. جریان گردش محصول در موسسات تولیدی به صورتهای زیر می‌باشد:

1-   گردش متوالی

2-   گردش موازی

3-   گردش انتخابی

+ گردش متوالی محصول:

در گردش متوالی محصول برای ساخت، عملیات یكنواخت و مشابهی به صورت متوالی و پشت سر هم بر روی هریك از اقلام تولید انجام می‌پذیرد در گردش متوالی محصول. پس از اینكه عملیات ساخت هر دایره خاتمه می‌یابد. كار انجام شده به دایره بعد از انتقال یافته‌ و عملیات اضافی بر روی آن انجام می‌شود و نهایتاً پس از تكمیل عملیات ساخت، واحدهای ساخته شده به عنوان موجودی كالای ساخته شده به انبار محصول منتقل می‌شوند.

لازم به ذكر است كه در هریك از دوایر تولیدی بعد از دایره اولی ممكن است مواد اولیه دیگری نیز به محصول اضافه شود یا ممكن است تنها كار اضافی بر روی محصول انجام شود.

+ گردش موازی محصول:

در گردش موازی محصول برخی از عملیات ساختن به طور همزمان در دو یا چند دایره انجام شده و سپس در مراحل آخر ساخت محصولات دوایر مختلف با یكدیگر ادغام شده و محصول نهایی بدست آمده و به انبار محصول منتقل می‌شود.

+ گردش انتخابی محصول:

در گردش انتخابی محصول، با توجه به محصولی كه نهایتاً تولید خواهد شد. محصول از دوایر مختلفی عبور می‌كند. وجه مشخصه گردش انتخابی محصول این است كه محصول تولیدی یك دایره تماماً ماده اولیه دایره بعد نیست و همچنین بخشی از محصول تولیدی ممكن است به عنوان محصول نهایی تلقی شود. در گردش انتخابی محصول ممكن است گردش متوالی و گردش موازی نیز وجود داشته‌باشد.

به عنوان مثال در یك كارگاه  كیك‌پزی، خمیر تهیه شده كیك می‌تواند در یك حالت مستقیماً به تنور پخت رفته و به شكل یك كیك ساده بسته‌بندی شود. و در حالت دیگر بخشی از خمیر كیك می‌تواند به مرحله دیگر رفته و مواد شكلاتی به آن اضافه شده و به تنور پخت وارد شود و به صورت كیك شكلاتی بسته‌بندی شود. و یا بخش دیگری از خمیر اولیه كیك به مرحله‌ای وارد شود كه به آن اسانس میوه افزوده شود و به شكل یك كیك میوه‌ای پخته‌شود و سپس بسته‌بندی گردد.

بنابراین برای ساخت كیك با توجه به بازار محصول خمیر كیك مسیر انتخابی را طی می‌نماید تا به محصول نهایی تبدیل شود.

+ گزارش هزینه تولید

در سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای كلیه هزینه‌های قابل تسهیم به هر دایره در گزارشی به نام گزارش هزینه تولید، تلخیص می‌شود.

كه اطلاعات بسیار با اهمیتی را در اختیار مدیریت قرار می‌دهد. به عبارت دیگر گزارش هزینه‌تولید، محصول نهایی سیستم هزینه‌یابی مرحله‌ای است و دارای 4 بخش  جداگانه می‌باشد كه به ترتیب عبارتند از:

1-   جدول مقداری تولید

2-   هزینه های منظور شده به حساب دایره

3-   جدول معادل آحاد تكمیل شده و محاسبه‌ بهای تمام شده هر واحد.

4-   نحوه تخصیص هزینه‌های دایره.

+ جدول مقداری تولید

جدول مقداری تولید بیانگر مقدار ورودیها (كالای در جریان ساخت اول دوره و واحدهای اقلام به تولید یا واحدهای انتقالی از دایره قبل) و خروجیها (واحدهای انتقالی به دایره بعد، كالای در جریان ساخت پایان دوره و ضایعات) هر دایره می‌باشد. در این جدول درصد تكمیل محصولات و همچنین به سالم یا ناسالم بودن محصولات توجهی نمی‌شود. اطلاعات منعكس در جدول مقداری تولید به منظور تعیین معادل آحاد تكمیل شده مورد استفاده قرار می‌گیرد. باید توجه داشت چنانچه و اندازه‌گیری مقادیر ورودی (برای مثال، برحسب كیلوگرم بیان گردد) با واحد اندازه‌گیری مقادیر خروجی (برای مثال برحسب لیتر بیا گردد) متفاوت باشد، در این صورت واحد اندازه‌گیری مورد استفاده در جدول مقداری تولید باید بر حسب واحد اندازه‌گیری كالای ساخته شده (در این مثال، لیتر) بیان گردد.

+ حسابهای منظور شده به حساب دایره

هزینه‌های منظور شده به حساب دایره اول هر شركت اقلام زیر است:

1-   كالای در جریان ساخت اول دوره (شامل مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار ساخت)

2-   هزینه‌های اضافه شده طی دوره به تفكیك مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار ساخت.

در دوایری غیر از دوایر اول، علاوه بر هزینه‌های مذكور، هزینه‌ دیگری به نام هزینه‌ انتقالی از دایره قبل نیز به حساب دایره منظور می‌شود. هزینه انتقالی از دایره قبل در واقع هزینه های مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و سربار ساخت دایره قبل می‌باشد كه در دایره بعدی، یك كاسه شد و تحت عنوان «هزینه انتقالی از دایره قبل» در گزارش هزینه تولید، نشان داده می‌شود.

در تهیه گزارش هزینه تولید، هزینه‌یابی مرحله باید گفت مهمترین قسمت بخش هزینه‌های منظور شده به حساب تولید است چرا كه در این بخش هزینه كل ایجاد شده در دایره (مرحله) و اجزاء این هزینه كل یعنی مواد مصرفی، دستمزد و سربار یك واحد كالا به تفكیك مشخص می‌گردد. بنابراین روش محاسبه و تعیین هزینه‌های مواد و دستمزد و سربار یك واحد كالا بسیار با اهمیت و قابل توجه است. برای محاسبه هزینه‌های یك واحد كالا باید هزینه‌ ایجاد شده موردنظر را به معادل آحاد تكمیل شده از لحاظ آن هزینه تقسیم نمود.

+ معادل آحاد تكمیل شده

معادل آحاد تكمیل شده عبارت از بیان مقداری تولید در قالب واحدهای تكمیل شده در یك دایره مشخص طی یك دوره معین می‌باشد. هدف از محاسبه معادل آحاد تكمیل شده، استفاده از آن سهم هر واحد محصول از هریك از عوامل هزینه به گونه‌ای معقول است.

با توجه به اینكه فرایند تولید در خصوص واحدهای در جریان ساخت پایان دوره تكمیل نشده است، لذا به منظور تسهیم معقول هزینه به واحدهای تكمیل شده و واحدهای در جریان ساخت پایان دوره، لازم است كه واحدهای در جریان ساخت بر حسب معادل آحاد تكمیل شده بیان گردند.

نكته‌ای كه اینجا لازم است به آن اشاره شود این است كه موجودی كالای در جریان ساخ از لحاظ مواد اولیه همواره صددرصد تكمیل است. مگر آنكه خلاف این موضوع تصریح شده باشد. علاوه بر این، گاه ساخت محصول مستلزم مصرف مواد اولیه گوناگون در مقاطع مختلف تولید است. در چنین شرایطی لازم است محاسبات مربوط به معادل آحاد تكمیل شده از لحاظ هریك از مواد اولیه مصرفی و هزینه تبدیل به طور جداگانه انجام شود.

این متن فقط قسمتی از روشهای هزینه‌یابی و مؤسسات تولید می باشد

جهت دریافت کل متن ، لطفا آن را خریداری نمایید

قیمت فایل فقط 4,900 تومان

برچسب ها : روشهای هزینه‌یابی و مؤسسات تولید , روشهای هزینه‌یابی , مؤسسات تولید , گردش محصول , دانلود روشهای هزینه‌یابی و مؤسسات تولید , هزینه‌یابی مرحله‌ای